Een klooster in Oosterwijtwerd
In Oosterwijtwerd heeft in de middeleeuwen een klooster gestaan. Dat is maar bij weinigen bekend, omdat alle sporen daarvan zijn weggevaagd toen de Reformatie hier in de 16e eeuw zijn intrede deed. In de provincie stonden zelfs 34 kloosters van verschillende ordes, zoals Cisterciënzers, Norbertijnen (of Premonstratenzers) , Benedictijnen, Kruisheren en Johannieters. In Oosterwijtwerd stond ooit een Johannieterklooster (of commanderij).
Ook wij als kerkcommissie wisten er maar weinig van. Maar de afgelopen jaren zijn we flink in die oude geschiedenis gedoken. De aanleiding daarvoor was het verzoek van de Duitse Klosterverein Ihlow, om mee te doen met een expositie over de voormalige Johannieterkloosters in Groningen en Oost Friesland. Een grensoverschrijdend en tweetalig initiatief: Johanniter an der Nordseeküste, Johannieters aan de Noordzeekust.
Het moest een Wanderausstellung worden, een reizende tentoonstelling op 14 voormalige Johannieterplaatsen, 10 in Oost Friesland en 4 in de provincie Groningen.
Wat was er te zien? 14 Aufsteller, banieren, met daarop de geschiedenis van al die plekken. Elke expositie is geopend met een feestelijke en informatieve middag, de banieren bleven een maand op zo’n plek staan en reisden dan verder.
Naast de banieren kwam er in de Mariakerk een vitrine met vondsten uit de bodem van Oosterwijtwerd.
In Groningen gaat het om Warffum, Usquert, Finsterwolde en Oosterwijtwerd.
Ook in Heveskes stond een Johannieterklooster, het grote klooster Oosterwierum, aan de handelsweg tussen Emden-Appingedam-Groningen. Maar in Heveskes was geen plaats om iets tentoon te stellen en geen plaatselijke beheerscommissie. Later is daar wel een herdenkingsplaat geïnstalleerd [zie nieuwsberichten op deze website uit 2023]
Het was de bedoeling dat deze reizende tentoonstelling zich zou afspelen in 2019 en 2020. Maar corona gooide roet in het eten. Steeds moest er weer iets worden afgezegd en opgeschoven. Sinds 2022 loopt alles weer. Usquert en Warffum waren in het voorjaar 2022 aan de beurt, toen was hij in Burlage, Ost Friesland, daarna in Finsterwolde en van 4 september tot 2 oktober 2022 stonden de borden in onze kerk.
We zijn inmiddels heel wat wijzer geworden over het Johannieterklooster van Oosterwijtwerd. Het stond tegenover de kerk, en op die plaats heeft nog lage tijd een grote boerderij gestaan. De commanderij was eerst een ‘voorwerk’ (een boerderij behorend bij een klooster), maar werd enige tijd, hooguit 150 jaar, een zelfstandig klooster. In die tijd stond er ook een pelgrimshuis ten noorden van de kerk, op de plaats waar nu de grote voormalige pastorie staat. Het pelgrimshuis was nodig als onderkomen voor de mensen die van ver naar Oosterwijtwerd kwamen, omdat het een Mariabedevaartplaats was. Ook zo’n stuk verdwenen geschiedenis! In de opvang van deze bedevaartgangers hebben de Johannieters wellicht ook een rol gespeeld. Daar waren ze oorspronkelijk ook voor opgericht, in het jaar 1070 in Jeruzalem: een hospitium (gastenhuis) voor pelgrims en zieken.
Over de Johannietercommanderij van Oosterwijtwerd hebben we inmiddels een boekje samengesteld. Het ligt in de kerk te koop of is via onze site te bestellen (€ 2,50) (plus eventuele porto kosten)
Eind 2022 liep de reizende tentoonstelling af, maar het organiserend team wil e.e.a. bestendigen met informatieborden met een QR code, verwijzend naar een website, waar men de benodigde informatie op kan vinden. Het voordeel van een website is, dat die eenvoudig kan worden aangevuld en gecorrigeerd. Daar is te zijner tijd informatie te vinden over heel het Johannieternetwerk aan de Noordzeekust in de middeleeuwen, in Nederland nog uitgebreid met klooster Sneek, en in Noord Duitsland met nog 10 kloosters. En wie weet, met nog meer kloosters in de toekomst.
Op de website van Klosterverein Ihlow, de initiatiefnemers van deze expositie, is meer over deze tentoonstelling te vinden. www.kloster-ihlow.de
5-8-2022, Kerkcommissie Mariakerk Oosterwijtwerd
19-10-2023 aanvullingen Kerkcommissie Mariakerk Oosterwijtwerd, Yolanda